direnç örneği

Direnç

Merhaba, ben Uygar. Bloğun ilk yazısı olan bu yazıyı güncelleyerek daha yararlı hale getirmeye çalışacağım.

[sam id=”1″ codes=”true”]

Pasif Devre Elemanları Nelerdir?

Dirençten bahsetmeden önce pasif devre elemanları ile ilgili bir yazı yazmanın daha yararlı olacağını düşündüm. Pasif devre elemanlarının görevlerini bilirsek karmaşık devreleri anlayabiliriz. Bu elemanlar her elektronik devrede bulunur.

Direnç, kondansatör ve bobinler, pasif devre elemanları olarak adlandırılırlar. Bu şekilde adlandırılmalarının sebebi, kendi kendilerine gerilim veya akım üretememeleridir.

Dirençler

Direnç, elektrik akımına karşı gösterilen zorluktur. Direnç değeri yükseldikçe direnç uçları arasındaki gerilim artar, fakat direnç üzerinden geçen akım azalır. Böylece devreden geçen akım ve gerilimi direnç ile sınırlayabiliriz. 

Her elemanda olduğu gibi dirençte de devreye uygun değerleri belirlemeliyiz. Direnç değerleri; ohm (Ω), kilohm (kΩ) ve megaohm (MΩ) birimleri ile ifade edilir. Dirençlerin tolerans ve güç değerleri kullanıldıkları alana göre önem kazanır. Örneğin tolerans değeri yüksek bir direnci çok hassas bir devrede kullanırsak bu hatalara sebep olur. Veya güç değeri düşük bir direnci yüksek güç geçen bir devreye takarsak bu da sorunlara sebep olur. Seçim yapılırken bunlara dikkat etmek önemli. Uygulamalarda bir diğer dikkat edilmesi gereken şey ise direncin gürültü performansı, stabil ortam sıcak aralığı ve direncin sıcaklık değişimidir. Aşağıda en çok kullanılan direnç türlerini ve onlara ait değer aralıklarını görmektesiniz:

Dirençlerin ortak özellikleriTolerans değeri nedir?

Dirençler üretildiklerinde değerleri üstlerinde yazan değerlerle aynı değildir. Bu değişimin ne kadar olabileceğini gösteren değerlere tolerans değeri denir. Örneğin tolerans değeri ±10 olan 100Ω’luk bir direncin değeri 90 ile 110Ω arasındadır. Uygulamalarda (özellikle hassasiyetin önemli olduğu) en düşük toleranslı dirençler seçilmelidir.

Çeşitli Dirençler
Çeşitli Dirençler

Direnç Standartları

Dirençler belirli standartlarda üretilir ve bu standartların tolerans değerleri belirlenmiştir. E6 direnç serisinin toleransı ±20’dir ve 6 temel değerde üretilmiştir. E12 serisi ise ±10 toleransa sahiptir ve 12 temel değerde üretilmiştir. E24 serisi ±5 toleransa sahiptir ve 24 temel değeri vardır. E6 ve E12 serisi dirençlerin katsayıları vardır. Bunlar x1, x10, x100, x1k, x10k, x100k, x1M şeklindedir. Bu standartların dışında başka standartlar da vardır ve tolerans değerleri daha düşüktür. Örn: E48, E96 vb.

Örneğin 200Ω’luk bir direncin değeri 220Ω ölçülüyor olsun. Bu direncin tolerans değerini hesaplamamız gerekirse öncelikle farkı bulmamız gerekir. (220-20=20Ω)

Tolerans = (hata / fabrika değeri) * 100 şeklinde hesaplanır. (içler – dışlar  çarpımı) Yani (20/200)*100 = %10 şeklinde hesaplanır.

Direnç Değerlerinin Okunması

Dirençler üretilirken değerleri iki farklı yöntemle belirtilir. Bunlardan biri renk kodları yöntemidir. Diğer bir yöntem ise British Standart olarak da bilinen BS1859 standartıdır.

Direnç Renk Kodları

Dirençlerin değerleri daha çok bu yöntemle belirtilir. Piyasadaki dirençlerde dört, beş veya altı renk bandı bulunur. Devrelerde en çok dört renk bantlı dirençler karşımıza çıkacaktır.

Dört Renkli Dirençler

4 bantlı dirençler için renk okuma tablosu

Direnç değerleri okunurken kenara en yakın banttan başlanır. İlk iki rengin tablodaki değerleri doğrudan alınır. Üçüncü renk çarpan değerini belirtir. İlk iki renkten elde edilen değer ile üçüncü renkten elde edilen değer çarpılarak direncin değeri bulunur. Dördüncü rengin değeri ise tolerans değeridir.

Beş Renkli Dirençler

5 renk bandına sahip dirençler, 4 banda sahip olanlara göre daha hassastırlar. Bu dirençlerin değerini hesaplarken de 4 bantlı dirençler için olan tabloyu kullanabilirsiniz. Burdaki fark şudur: ilk üç bandın değeri doğrudan alınır ve dördüncü bant çarpanı temsil eder. Beşinci bant ise tolerans değeridir.

Altı Renkli Dirençler

Bu türden dirençler de aynı 5 renkliler gibi okunur. Fakat bundaki tek fark 6. bandın ppm değerini gösteriyor olmasıdır. Maddelerin özellikleri sıcaklıkla – geçici de olsa – değişebilir. Bu değişim, dirençlerde değer değişikliği olarak gözlenebilir.

direnclerde-6.-bant-degerleri

Üstteki tabloda 6. bant için olan değerleri görüyorsunuz

Örneğin kahverengi, kırmızı, turuncu ve altın renklerindeki bir direncin değerini hesaplayalım:

1. Bant

2. Bant

3. Bant

4. Bant

kahverengi

kırmızı

turuncu

altın

1

2

1000

±%5

SONUÇ: 12*1000 = 12 000Ω

±%5

BS1859 Standardı

Bu teknikte değerler sayı ile belirtilirken çarpanlar harflerle simgelenir. Aşağıda bu harflerin bir listesini verdim. Bu harfler farklı konumlarda (sayıların önünde, arkasında veya arasında) olabilir. Basamak değeri olarak hesaplarız. Tolerans değerleri de harflerle ifade edilir. Bununla ilgili tabloyu da aşağıya koydum 🙂

Harf

Çarpan

R

1

K

1000

M

1 000 000

Tablo: BS1859 Direnç Çarpan Değerleri

 

 

Harf

Tolerans Değeri

F

±%1

G

±%2

J

±%5

K

±%10

M

±%20

SMD (Surface Mount Device – Yüzey Montaj Elemanlar) Dirençler

Teknoloji giderek gelişiyor. Büyük devre elemanları ve tek katmanlı devre kartları artık yetersiz kalıyor. Günümüzde pek çok teknolojik alette görebileceğimiz SMD devre elemanlarının da değerlerini okumak faydalı olabilir 🙂

SMD dirençler, çok küçük boyutlardaki metal-oksit dirençlerdir. Direnç değeri kalınlık – uzunluk veya farklı metal kullanarak değiştirilir. Tolerans değerleri ±%0.1 gibi çok küçük değerlerdir.

Bu türden dirençlerin değerleri belirtilirken üç veya dört basamaklı sayılar kullanılır. İlk iki basamak direncin değerini verir. Üçüncü basamak ise çarpan değeridir. Üçüncü basamaktaki her rakamın değeri kadar 10 ve 10’un katları ile değeri çarpılır. Örnek vermek gerekirse üzerinde 330 yazan bir SMD direncin değeri 33*1=33Ω bulunur. 275 ise 27*1 000 000=2.7MΩ olur.

Dört basamaklı dirençler ise daha hassas dirençlerdir. Bu dirençlerde ise ilk üç basamak direnç değerini belirtir.

Sonraki yazılarımda görüşmek üzere, iyi lehimlemeler 🙂

[sam id=”1″ codes=”true”]

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.

%d blogcu bunu beğendi: